Tuinafval, te waardevol om af te voeren!

Wat maakt een moestuin vruchtbaar?

Het draait allemaal om de bovenste laag van de bodem. Daarin wortelen de planten. In die bovenste laag donkere grond gebeurt heel veel zonder dat we dat in de gaten hebben. Niet alleen groeien er de planten die we zelf gezaaid of geplant hebben. Ontelbare andere organismen leven er. Wormen, kleine insekten, en vooral heel veel schimmels en bacteriën.

In de natuur wordt alles wat er groeit ook weer afgebroken. Daarvoor zorgen vooral al die dieren, bacteriën en schimmels in de bodem. Zij breken het dode plantmateriaal af en zorgen er voor dat de voedingsstoffen die de planten eerder uit de grond hadden gehaald weer opnieuw beschikbaar komen. En zo wordt de kringloop weer gesloten. We denken dan aan stikstof, kalium, magnesium en fosfor als de meest belangrijke voedingselementen.

Voor onze tuingrond is het in stand houden van die kringloop erg belangrijk. Want we willen oogsten en planten groeien alleen als ze over voldoende voedingsstoffen en water beschikken. Niet te veel en niet te weinig. Bovendien moet er ook voldoende lucht in de bodem kunnen komen, want wortels hebben zuurstof nodig. Het draait eigenlijk allemaal om een goede bodemkwaliteit. Hoe bereiken we die en hoe zorgen we er voor dat die goed blijft?

De belangrijke bovenste laag van onze volkstuinen is maar dun. Bij veel tuinen bereiken we al op zo’n 30-40 cm diepte het gele zand. Iedere tuinman en tuinvrouw weet dat je in geel zand geen groente kan laten groeien. Dus is het belangrijk om goed voor die bovenste, donkere laag te zorgen. Die moet voldoende voedingsstoffen, water en zuurstof leveren. Zie afbeelding 3.

Om van die bodem groente en fruit te kunnen blijven halen moeten we er ook iets naar toe brengen. De kringloop moeten we zo veel mogelijk sluiten. Vooral (afgestorven) plantenmateriaal is daar erg geschikt voor. Mest, compost en ondergewerkte groenbemesting houden het leven in de bodem aan de gang.

Al dat organisch materiaal wordt afgebroken en zo komen er weer voedingsstoffen voor onze tuinplanten vrij. Maar mest, compost en groenbemesting zorgen ook voor iets anders. De afbraak van dode resten van planten (en dieren) gebeurt langzaam en niet volledig. Er blijft organische stof over en die vormt de zogenaamde humus. Die geeft de zwarte kleur aan onze tuingrond.

De humusdeeltjes zitten tussen de fijne zandkorreltjes waar onze bodem oorspronkelijk alleen maar uit bestond (en nog steeds in de gele laag onder de bovenste laag tuingrond). Humus is heel belangrijk voor het vochthoudend vermogen! Want zonder humus sijpelt regenwater snel door onze bodem naar beneden, buiten bereik van de wortels van onze tuinplanten. Humus werkt als een spons.

Bovendien zorgt de humus ervoor dat de bodem een losse structuur heeft met voldoende ruimte voor lucht waarmee zuurstof wordt aangevoerd. En ook is een bodem met voldoende humus goed in staat om vrijgekomen voedingsstoffen vast te houden en te voorkomen dat ze wegspoelen naar de diepere ondergrond. Op onze lichte zandgrond moet er tenminste 3 tot 4 % humus in de grond zijn voor een goede bodemkwaliteit.

Het is nu ook duidelijk dat het bemesten met alleen kunstmest bij lange na niet voldoende is. Je dient dan alleen voedingsstoffen voor de planten toe maar niets voor het bodemleven. Na enige tijd lijdt de bodemkwaliteit daar ernstig onder en groeien de planten ondanks de kunstmest ook niet meer goed. Ze hebben meer nodig dan alleen kunstmest….

Omdat het bodemleven de toegediende mest, compost en andere organische stof afbreekt moeten we die ook weer aanvullen. Een vuistregel is dat we daarvoor voor ieder vierkante meter ongeveer 10 liter goed verteerde stalmest of compost gemiddeld per jaar nodig hebben. Dat is een laagje van 1 cm dat we mee onderspitten of inharken.

Stalmest kunnen we kopen of door bevriende veehouders laten aanvoeren. En compost kunnen we zelf maken. Simpelweg door al het plantaardige afval van je tuin niet af te voeren maar op de tuin te houden. Door een composthoop in te richten voorzie je voor een deel in je eigen behoefte en draag je bij aan het sluiten van de kringloop. Je hoeft dan minder organische mest te kopen.

Afbeelding 5 laat zien dat de berg afval die in november is afgevoerd vooral bestaat uit prima composteerbaar groenteafval. Te zien zijn o.a. oude planten van pepers en paprika’s. Behalve dikke takken, aardappelloof, koolstronken en aspergeloof kun je vrijwel alle tuinafval op je composthoop kwijt. Onkruid dat in zaad is geschoten kun je natuurlijk beter niet gebruiken, maar als goed tuinierder zorg je er wel voor dat het zover niet komt.

Een composthoop hoeft niet veel ruimte te kosten. Met gaas of hout kun je op enkele vierkante meters prima uit de voeten. Zorg dat er lucht bij kan. Zie afbeelding 6 voor een voorbeeld.

Bekijk ook de video Composteren kun je leren!

Gedurende het jaar stort je al je tuinafval op de hoop. Af en toe kun je er ook een kruiwagen stalmest op gooien. Veel hoef je er niet aan te doen, de natuur doet het werk. Wel vochtig houden in een droge zomer. Veel houtig materiaal en stro is te arm aan stikstof. Dat moet goed gemengd worden met dierlijk afval of groen plantenmateriaal.

Het tuinafval slinkt enorm, je hebt niet gauw te weinig ruimte. En in het voorjaar levert het een prima organische meststof op.

In de composthoop wordt het organisch materiaal als het ware voorverteerd. Het uiteindelijke resultaat is een naar bosgrond geurende zwarte aarde, zie afbeelding 8. Ook dierlijke mest wordt in een jaar tijd verteerd, zie afbeelding 9.

Dus…: Waarom nog langer afvoeren??

Op ons complex zien we veel tuinierders groenafval naar de stortplaats brengen. Weg is weg, zullen ze denken…. Dat klopt, maar ze gooien iets waardevols weg, en dat is jammer. Het is ook niet nodig, want het inrichten van een composthoop op je eigen tuin kost geen moeite. En je hoeft ook nog eens minder met kruiwagens te sjouwen. Bovendien kost het de vereniging en dus ons allemaal veel minder geld. Maar het belangrijkste is wel dat je er mee bijdraagt aan een goede bodemkwaliteit. Voor jezelf.